Cục Hải dương Nhà nước Trung Quốc tuyên bố đã đưa đội tàu hải giám xuống tuần tra định kỳ ở Biển Đông nhưng không cho biết thời gian tuần tra là bao lâu và sẽ tới địa điểm nào. Đội tàu này gồm hai chiếc hải giám 84 và 72 đã xuất phát từ Quảng Châu ngày 18-2. Trong năm 2013, Tổng đội Hải giám Nam Hải của Trung Quốc sẽ tăng cường tuần tra biển đảo ở Biển Đông, bất chấp những quan ngại của các nước trong khu vực.
Bộ Ngoại giao Philippines (DFA) hôm 21-2 cho biết Manila vẫn yêu cầu Hội đồng Trọng tài của Liên Hiệp Quốc phân xử nhằm vô hiệu hoá những tuyên bố vô lối về chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông thời gian qua.
Trước đó, ngày 19-2, Tân Hoa Xã cho biết Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã bác bỏ vụ kiện và cử đại sứ tại Manila Mã Khắc Khanh gửi trả công hàm và thông báo của Philippines về việc đưa tranh chấp lãnh thổ trên biển Đông lên Hội đồng trọng tài của Liên Hiệp Quốc.
Tự tin theo tiếp vụ kiện
“Việc phân xử sẽ được thực hiện theo điều 9, phụ lục VII của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển Quốc tế (UNCLOS) và Uỷ ban Trọng tài gồm 5 thành viên sẽ được hình thành dù có hay không có Trung Quốc. Thậm chí ngay khi một bên không tham gia thì quá trình phân xử vẫn được tiếp tục cho đến khi quyết định cuối cùng được đưa ra” - báo Daily Inquirer của Philippines dẫn lời người phát ngôn của DFA Raul Hernandez.
Một tháng trước, ngày 22-1 Philippines đã chính thức gửi hồ sơ kiện Trung Quốc, trong đó yêu cầu Hội đồng Trọng tài của Liên Hiệp Quốc phân xử việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trên hầu như toàn bộ Biển Đông. Manila buộc Bắc Kinh phải tôn trọng quyền của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của mình và muốn chặn đứng sự xâm nhập của Trung Quốc trong các vùng biển tranh chấp giữa các nước.
Philippines hiện có 2 tuần để thỉnh cầu Chánh án Toà án Quốc tế về Luật Biển chỉ định một chánh án đại diện cho Trung Quốc, còn Manila đã chọn cho mình chánh án người Đức Rudiger Wolfrum. Trên báo Daily Inquirer, Giáo sư Ian Storey - chuyên gia nghiên cứu Biển Đông tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore - nhận định vẫn còn phải chờ xem liệu việc Trung Quốc từ chối vụ kiện có thể gây ảnh hưởng đến bất kỳ thành viên nào trong uỷ ban ra quyết định về vụ kiện hay không, bởi Trung Quốc đang có ông Cao Chí Quốc hiện là chánh án thành viên của Toà án Quốc tế.
Đạt được mục đích
Trao đổi với Tuổi Trẻ chiều 21-2, Tiến sĩ Luật Nguyễn Vân Nam - Giáo sư Luật từ Cộng hoà Liên bang Đức đang làm việc tại Việt Nam - cho biết Philippines đã đạt được mục đích khi đưa Trung Quốc ra hội đồng trọng tài quốc tế. Với động thái này, Manila không hy vọng thắng kiện mà họ chỉ cần chính thức gửi đơn kiện lên Hội đồng Trọng tài Quốc tế là đủ. Theo Tiến sĩ Nam, với cách làm này, Philippines đã chủ động tự vệ và ngăn chặn nguy cơ Bắc Kinh sử dụng vũ lực chống lại mình, bởi Manila đã chính thức yêu cầu Trung Quốc giải quyết tranh chấp bằng hội đồng trọng tài theo quy chế của Liên Hiệp Quốc.
“Trung Quốc đã từ chối, điều này đồng nghĩa với việc Trung Quốc đã từ chối giải quyết vụ việc theo con đường hoà bình. Dù như thế, Trung Quốc vẫn không có cớ dùng vũ lực để can thiệp chống Philippines. Bởi nếu sử dụng vũ lực, Trung Quốc có thể đối mặt với những rủi ro như bị Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc lên án và uy tín của Trung Quốc sẽ giảm mạnh, cộng đồng quốc tế sẽ gia tăng nghi ngại về ý thức tôn trọng cam kết quốc tế của Trung Quốc” - Tiến sĩ Nguyễn Vân Nam phân tích.
Philippines cũng nhận được sự ủng hộ của quốc tế đối với vụ kiện. Nhóm các nhà lập pháp của Liên minh Châu Âu (EU) đang thăm Philippines từ ngày 15-2 cho biết họ ủng hộ Philippines đưa tranh chấp với Trung Quốc ra Hội đồng Trọng tài Quốc tế và cho rằng đây là động thái nhằm đảm bảo một giải pháp hoà bình trong giải quyết tranh chấp ở Biển Đông. “EU đứng về phía Philippines” - báo Manila Standard Today dẫn lời Werner Langen, trưởng phái đoàn EU, khẳng định.
Washington cũng ủng hộ Manila đưa vấn đề tranh chấp trên biển với Trung Quốc ra Hội đồng Trọng tài Quốc tế. Trong một cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Philippines Del Rosario, tân Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nhấn mạnh Washington ủng hộ Manila giải quyết các tranh chấp chủ quyền bằng pháp lý theo UNCLOS. Đây là sự ủng hộ mạnh mẽ nhất của Washington đối với Philippines kể từ khi nước này kiện Trung Quốc ra Toà án Quốc tế. Trước đây, Mỹ luôn khẳng định sẽ không đứng về phía nào trong tranh chấp ở Biển Đông.