Ngày 22-2, thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã họp thượng đỉnh với Tổng thống Mỹ Barack Obama tại Nhà Trắng. Ông Abe hy vọng đây sẽ là dịp để củng cố hơn nữa liên minh quân sự chiến lược Tokyo-Washington nhằm đối đầu với một Trung Quốc ngày càng lấn lướt và một nước Triều Tiên vẫn thách thức quốc tế.
Trong bài phỏng vấn dành cho báo Washington Post ngày 21-2, Thủ tướng Shinzo Abe đã khẳng định: “Trung Quốc gây hấn với lân bang để củng cố quyền lực. Bắc Kinh gây xung khắc với Nhật Bản và các quốc gia láng giềng là để phục vụ nhu cầu chính trị nội bộ, huy động dân chúng hậu thuẫn chế độ”. Theo ông Abe, thủ đoạn này về lâu về dài sẽ gây tổn hại cho chính Bắc Kinh.
Theo phân tích của Thủ tướng Nhật thì thái độ gây hiềm khích với các lân bang “cuối cùng sẽ gây thiệt hại cho kinh tế Trung Quốc và làm các nhà đầu tư quốc tế lo ngại”. Thái độ bất thân thiện của Trung Quốc, theo Thủ tướng Nhật được thể hiện qua chính sách “giáo dục lòng yêu nước là giáo dục tâm lý chống Nhật Bản”.
Kể từ khi lên làm thủ tướng, ông Shinzo Abe vẫn liên tục đả kích những người tiền nhiệm cánh trung tả đã làm tổn hại mối quan hệ Mỹ-Nhật. Đối với Tokyo, liên minh này lại càng có tính chất sống còn trong bối cảnh Nhật Bản đang trải qua một cuộc khủng hoảng trầm trọng với Trung Quốc và ngày càng lo ngại về tham vọng hạt nhân của Bắc Triều Tiên, nhất là sau vụ thử nguyên tử lần thứ ba vừa qua.
Vốn không có quan hệ ngoại giao với CHDCND Triều Tiên, Tokyo đã nối lại các cuộc tiếp xúc với Bình Nhưỡng vào mùa hè năm ngoái, nhưng đã ngừng mọi liên lạc sau khi Bắc Triều Tiên vào tháng 12-2012 phóng thành công một tên lửa bay ngay qua không phận miền nam Nhật Bản. Đối với Tokyo và Washington, đây là một vụ thử nghiệm tên lửa tầm xa trá hình.
Chính vì vậy là thủ tướng Shinzo Abe đã từng cảnh báo: “Môi trường an ninh chung quanh nước ta ngày càng căng thẳng”. Trong một cuộc điện đàm gần đây, tổng thống Obama đã nhắc lại cam kết của Mỹ sẵn sàng bảo vệ Nhật Bản, kể cả dùng đến “chiếc dù hạt nhân”.
Trong cuộc họp thượng đỉnh hôm nay tại Nhà Trắng, ông Obama và thủ tướng Abe chắc là có đề cập đến quan hệ giữa hai nước Mỹ Nhật với Trung Quốc, trong bối cảnh mà tranh chấp chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư giữa Tokyo với Bắc Kinh ngày càng gay gắt. Trong thời gian qua, Trung Quốc liên tục điều tàu tuần tra đến khu vực này, khiến mọi người sợ xảy ra một vụ đụng độ nghiêm trọng giữa hai nước.
Chính trong bối cảnh đó mà Thủ tướng Shinzo Abe muốn sửa đổi bản Hiến pháp hoà bình của Nhật, mà cho tới nay vẫn cấm nước này tiến hành chiến tranh. Hiện giờ, "lực lượng phòng vệ" của Nhật thậm chí không có quyền trợ chiến đồng minh Hoa Kỳ trong trường hợp bị tấn công.
Tháng Giêng vừa qua, cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton đã nhắc lại rằng Washington, tuy không khẳng định dứt khoát chủ quyền Senkaku/Điếu Ngư là của nước nào, nhưng thừa nhận là quần đảo này do Nhật quản lý và Hoa Kỳ chống lại mọi hành động nhằm phá hỏng sự quản lý này.
Tuy vậy, Washington vẫn phải cố tránh làm phật lòng Bắc Kinh vì Hoa Kỳ đang muốn phát triển hơn nữa quan hệ với Trung Quốc, đến mức đã mời một chiến hạm Trung Quốc lần đầu tiên tham gia các cuộc tập trận của Mỹ ở Hawaii vào năm tới.
Trong lĩnh vực kinh tế, lãnh đạo của cường quốc kinh tế hàng đầu và cường quốc kinh tế thứ ba thế giới sẽ bàn về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, cụ thể là về việc Nhật Bản sẽ tham gia vào vùng tự do mậu dịch lớn nhất thế giới này. Hiện giờ, khối TPP đã quy tụ 11 nước, nhưng không bao gồm Trung Quốc.